กล่องบันทึกข้อมูลการเดินทาง VDR หรือกล่องดำ เป็นอุปกรณ์ที่ทางองค์การทะเลโลก (IMO - International Maritime Organization) ได้ประกาศให้ เรือโดยสารทุกลำ และเรืออื่นๆ ที่มีขนาดตั้งแต่ 3000 ตันกรอสขึ้นไป และสร้างเสร็จหลังจากวันที่ 1 กรกฎาคม ค.ศ. 2002 (พ.ศ. 2545) จะต้องติดตั้งกล่องบันทึกข้อมูลการเดินทาง voyage data recorders (VDRs) เพื่อช่วยในการวิเคราะห์ตรวจสอบอุบัติเหตุ ภายใต้กฎข้อบังคับที่ประกาศเมื่อปี ค.ศ. 2000 และมีผลบังคับใช้ตั้งแต่วันที่ 1 กรกฎาคม ค.ศ. 2002 (พ.ศ. 2545)

กฎข้อบังคับตามอนุสัญญานี้ถูกบรรจุอยู่ในบทที่ 5 ความปลอดภัยในการเดินเรือ ของอนุสัญญาเพื่อความปลอดภัยในทะเล ปี ค.ศ. 1974 [Chapter V on Safety of Navigation of the International Convention for the Safety of Life at Sea, 1974 (SOLAS)]

มีลักษณะคล้ายกับกล่องดำ (Black Boxes) บันทึกข้อมูลการบินที่ติดตั้งกับเครื่องบิน ซึ่งกล่อง VDR จะช่วยให้วิเคราะห์ตรวจสอบสาเหตุของการเกิดอุบัติเหตุได้ว่าการเดินเรือก่อนการอุบัติเหตุได้กระทำตามขั้นตอนและคำสั่งที่ระบุไว้ในคู่มือปฏิบัติหรือไม่ และช่วยในการบ่งชี้สาเหตุที่ทำให้เกิดอุบัติเหตุขึ้น

ข้อบังคับในการติดตั้ง กล่องบันทึกข้อมูลการเดินทางVoyage Data Recorders [VDR]

ตามกฎข้อบังคับที่ 20 ของ SOLAS บทที่ 5 กล่องบันทึกข้อมูลการเดินทางVoyage Data Recorders (VDR) กำหนดให้เรือต่อไปนี้จำเป็นต้องติดตั้งกล่องบันทึกข้อมูลการเดินทางVoyage Data Recorders [VDR];

-  เรือโดยสาร ที่สร้างหลังวันที่ 1 กรกฎาคม ค.ศ. 2002 (พ.ศ. 2545) ต้องติดตั้งหลังวันที่ 1 กรกฎาคม ค.ศ. 2002 (พ.ศ. 2545)

-  เรือขนถ่ายและโดยสารแบบ Ro-Ro ที่สร้างก่อนวันที่ 1 กรกฎาคม ค.ศ. 2002 (พ.ศ. 2545) ต้องติดตั้งไม่ช้ากว่าการตรวจเรือ (first survey) ครั้งแรกหลังวันที่ 1 กรกฎาคม ค.ศ. 2002 (พ.ศ. 2545)

-  เรือโดยสารอื่นๆ ที่ไม่ใช่เรือขนถ่ายและโดยสารแบบ Ro-Ro ที่สร้างก่อนวันที่ 1 กรกฎาคม ค.ศ. 2002 (พ.ศ. 2545) ต้องติดตั้งไม่ช้ากว่าการตรวจเรือ (first survey) ครั้งแรกหลังวันที่ 1 กรกฎาคม ค.ศ. 2004 (พ.ศ. 2547)

-  เรืออื่นๆ นอกเหนือจากเรือโดยสารที่มีขนาด 3000 ตันกรอสขึ้นไปที่สร้างหลังวันที่ 1 กรกฎาคม ค.ศ. 2002 (พ.ศ. 2545) ต้องติดตั้งหลังวันที่ 1 กรกฎาคม ค.ศ. 2002 (พ.ศ. 2545)

มาตรฐานที่ต้องการสำหรับกล่องบันทึกข้อมูลการเดินทางVoyage Data Recorders [VDR] ที่ติดตั้งต้องเป็นไปตามperformance standards "not inferior to those adopted by the Organization" ดังนี้

มาตรฐานของ VDR ที่กำหนดเมื่อปี ค.ศ. 1997 ได้ให้รายละเอียดของข้อมูลที่จะต้องถูกบันทึกและคุณสมบัติของกล่องบันทึกข้อมูลการเดินทาง VDR ที่ต้องบันทึกเหตุการณ์อย่างต่อเนื่องตลอดเวลาโดยเชื่อมต่อกับอุปกรณ์หลักที่ใช้ในระบบเดินเรือทั้งหมดของเรือที่กำหนดไว้ รวมทั้งคำสั่งการหรือการติดต่อสื่อสารทั้งหมดที่เกิดขึ้นบนสะพานเดินเรือ ตัวกล่องบันทึกข้อมูลการเดินทาง VDR จะต้องถูกเก็บไว้ในแคปซูล (protective capsule) ที่ได้รับการป้องกันภัยจากภายนอกได้เป็นอย่างดี มีสีที่สว่างเห็นได้เด่นชัด ติดตั้งในบริเวณที่เหมาะสมในการเก็บกู้ได้สะดวก และต้องทำงานอัตโนมัติต่อเนื่องในภาวการณ์ปกติได้

รัฐแต่ละประเทศเป็นผู้กำหนดข้อยกเว้นในการติดตั้ง VDR ให้กับเรือต่างๆ นอกเหนือจากเรือขนถ่ายและโดยสารแบบ Ro-Ro ที่สร้างก่อนวันที่ 1 กรกฎาคม ค.ศ. 2002 (พ.ศ. 2545) ซึ่งสามารถพิสูจน์ให้เห็นว่าการเชื่อมต่อกล่องบันทึกข้อมูลการเดินทาง VDR กับระบบเดิมของเรือนั้นไม่สมเหตุผลและไม่สามารถกระทำได้

ข้อบังคับที่ 18 ของ SOLAS บทที่ 5 การอนุมติ การตรวจเรือ และมาตรฐานของระบบเครื่องมือการเดินเรือและอุปกรณ์ และกล่องบันทึกข้อมูลการเดินทาง VDR ได้กำหนดไว้ดังนี้

ระบบกล่องบันทึกข้อมูลการเดินทาง VDR รวมถึงตัวตรวจจับ (Sensors) ทั้งหมดจะต้องได้รับการทดสอบระบบเป็นประจำทุกปี การทดสอบต้องดำเนินการโดยผู้ที่ได้รับอนุมัติให้ทดสอบและบริการแล้ว เพื่อความถูกต้องของข้อมูลในช่วงเวลาที่ได้ทำการบันทึกข้อมูลไว้ อีกทั้งต้องดำเนินการตรวจสอบและทดสอบกล่องบรรจุ (Protective enclosure) และอุปกรณ์ติดตั้งของกล่องบันทึกข้อมูลการเดินทาง VDR ว่าอยู่ในสภาพพร้อมใช้ตลอดเวลา สำเนาของใบรับรอง (certificate of compliance) ที่ออกหลังจากที่ได้ทำการทดสอบในวันที่ทำการทดสอบครั้งล่าสุดจะต้องเก็บไว้ที่เรือ

กล่องบันทึกข้อมูลการเดินทางพื้นฐาน (Simplified VDR หรือ S-VDR)

จากมติที่ประชุมของคณะกรรมการเพื่อความปลอดภัยทางทะเลหรือ MSC ครั้งที่ 79 ในเดือนธันวาคม ค.ศ. 2004 ได้แก้ไขเพิ่มเติมข้อบังคับที่ 20 ของ SOLAS บทที่ 5 (ความปลอดภัยในการเดินเรือ) สำหรับประโยคความต้องการในการติดตั้งสำหรับ กล่องบันทึกข้อมูลการเดินทางพื้นฐาน (shipborne simplified voyage data recorder [S-VDR]) และกำหนดให้ใช้บังคับในวันที่ 1 กรกฎาคม ค.ศ. 2006 (พ.ศ. 2549)

ในข้อกำหนดความต้องการสำหรับกล่องบันทึกข้อมูลการเดินทาง VDR ซึ่งสามารถทดแทนด้วยการติดตั้งกล่องบันทึกข้อมูลการเดินทางพื้นฐาน (Simplified VDR หรือ S-VDR) ได้สำหรับเรือสินค้าเก่าที่มีขนาด 3,000 ตันกรอสขึ้นไป โดยให้เริ่มบังคับใช้กับเรือสินค้าที่มีขนาดตั้งแต่ 20,000 ตันกรอสขึ้นไปก่อน แล้วตามด้วยเรือสินค้าที่มีขนาด 3,000 ตันกรอสขึ้นไปที่เหลือทั้งหมด

กล่องบันทึกข้อมูลการเดินทางพื้นฐาน (S-VDR) ไม่ต้องการการเก็บบันทึกข้อมูลในระดับเดียวกันกับกล่องบันทึกข้อมูลการเดินทาง VDR แต่จะต้องมีข้อมูลบันทึกเก็บไว้อย่างน้อยคือ พิกัดตำบลที่ของเรือ, การขับเคลื่อนเรือ, สภาวะแวดล้อม, การสั่งการและควบคุมเรือ ในช่วงก่อนและหลังเกิดอุบัติเหตุ

การเปลี่ยนแปลงได้กำหนดไว้ดังนี้:

เพื่อช่วยในการวิเคราะห์ตรวจสอบอุบัติเหตุสำหรับ เรือสินค้าต่างที่เดินทางระหว่างประเทศ จะต้องติดตั้งกล่องบันทึกข้อมูลการเดินทาง VDR ซึ่งอาจทดแทนโดยติดตั้งกล่องบันทึกข้อมูลการเดินทางพื้นฐาน (S-VDR) ดังต่อไปนี้

-     กรณีเรือสินค้าที่มีขนาด 20,000 ตันกรอสขึ้นไป ที่สร้างก่อนวันที่ 1 กรกฎาคม ค.ศ. 2002 (พ.ศ. 2545) ต้องติดตั้งไม่ช้ากว่าการเข้าอู่เรือ (dry-docking) ครั้งแรกหลังวันที่ 1 กรกฎาคม ค.ศ. 2006 (พ.ศ. 2549) และไม่เกินกว่าวันที่ 1 กรกฎาคม ค.ศ. 2009 (พ.ศ. 2552)

-     กรณีเรือสินค้าที่มีขนาด 3,000 ตันกรอสขึ้นไปแต่น้อยกว่า 20,000 ตันกรอส ที่สร้างก่อนวันที่ 1 กรกฎาคม ค.ศ. 2002 (พ.ศ. 2545) ต้องติดตั้งไม่ช้ากว่าการเข้าอู่เรือ (dry-docking) ครั้งแรกหลังวันที่ 1 กรกฎาคม ค.ศ. 2007 (พ.ศ. 2550) และไม่เกินกว่าวันที่ 1 กรกฎาคม ค.ศ. 2010 (พ.ศ. 2553) และรัฐแต่ละประเทศเป็นผู้กำหนดข้อยกเว้นในการติดตั้งสำหรับเรือสินค้าที่ได้แจ้งความจำนงขอเลิกใช้เรือภายใน 2 ปีนับตั้งแต่วันที่บังคับให้ติดตั้งข้างต้นนี้ได้

การติดตั้งกล่องบันทึกข้อมูลการเดินทาง VDR

ตามกฎข้อบังคับของ SOLAS กำหนดให้ติดตั้งกล่องบันทึกข้อมูลการเดินทาง VDR เพื่อบันทึกข้อมูลในการเดินเรือต่างๆ ในช่วงเวลาก่อนประสบอุบัติเหตุและหลังประสบอุบัติเหตุ ด้วยข้อมูลจากอุปกรณ์ที่ติดตั้งไว้เดิมบนเรือเพื่อเก็บข้อมูลต่างๆ อาทิเช่น พิกัดตำบลที่ของเรือ, การขับเคลื่อนเรือ, สภาวะแวดล้อมโดยรอบเรือ (กระแสลม กระแสน้ำ ความลึกน้ำ), การสั่งการและควบคุมบนสะพานเดินเรือ, การสั่งเครื่องจักร, การบังคับหางเสือ และระบบสัญญาณเตือน เป็นต้น ข้อมูลที่บันทึกไว้ในกล่องดำจะถูกนำมาใช้ในการพิจารณาถึงสาเหตุของการประสบอุบัติเหตุโดยเจ้าหน้าที่ของรัฐและเจ้าของเรือ

ระบบกล่องบันทึกข้อมูลการเดินทาง VDR จะต้องบันทึกเหตุการณ์อย่างต่อเนื่องตลอดเวลาโดยเชื่อมต่อกับอุปกรณ์หลักที่ใช้ในระบบการเดินเรือทั้งหมดของเรือที่กำหนดไว้ รวมทั้งการสนทนาและคำสั่งการบนสะพานเดินเรือ หรือการติดต่อวิทยุสื่อสารทั้งหมด ข้อมูลที่ถูกบันทึกไว้ในกล่องดำหรือกล่องบันทึกข้อมูลการเดินทาง VDR นี้จะต้องมีรายละเอียดอย่างน้อย ต่อไปนี้

• วันและเวลาที่ทำการบันทึกข้อมูล

• ตำบลพิกัดที่เรืออยู่หรือเดินทางในขณะบันทึกข้อมูล

• ความเร็วเรือที่วัดได้จากเครื่องวัดความเร็วเรือขณะนั้น

• ทิศของหัวเรือ ซึ่งบอกโดยเข็มทิศหรือเข็มไยโรของเรือ

• การสนทนาบนสะพานเดินเรือและการสื่อสารระหว่างเรือกับเรืออื่น หรือกับสถานีชายฝั่ง

• ข้อมูลจากจอเรดาร์ บันทึกโดยตรงจากจอภาพเรดาร์หลักของเรือ

• ข้อมูลความลึกน้ำจากเครื่องหยั่งน้ำ

• บันทึกข้อมูลจากระบบเตือนภัยประจำเรือ

• สภาวะของหางเสือและผลที่กระทำต่อหางเสือ

• การสั่งเครื่องจักรและผลที่เกิดขึ้นของเครื่องจักรใหญ่ของเรือ

• สภาวะอากาศภายนอกตัวเรือ (อุณหภูมิ ความชื้นอากาศ ความกดอากาศ)

• สถานะของฝากั้นผนึกน้ำและประตูหนีไฟ

• บันทึกแรงกดดันของตัวเรือ

• ความเร็วและทิศทางของลม ที่วัดได้จากเครื่องวัดความเร็วลมของเรือ

อุปกรณ์ของระบบกล่องบันทึกข้อมูลการเดินทาง VDR ประกอบด้วยเครื่องประมวลผลกลางหรือ ที่เชื่อมต่อไปยังตัว Sensor ของระบบต่าง ๆ ภายในเรือ อาทิเช่นเครื่องจักรใหญ่ เครื่องวัดความเร็วเรือ เครื่องวัดความเร็วลม เครื่องเรดาร์ เข็มทิศไยโร เครื่องถือท้าย เครื่องบันทึกเสียงบนสะพานเดินเรือ และ เครื่องวัดสภาพอากาศ เป็นต้น เพื่อคอยเก็บบันทึกข้อมูลที่ได้รับแล้วประมวลผลข้อมูลทั้งหมดไปเก็บไว้ที่ชุด FRM - Final Recording Medium หรือกล่องดำ

แผนผังแสดงการทำงานของระบบ VDR – Voyage Data Recorder System

ตัวอย่างการเชื่อมต่อของระบบ S-VDR กับอุปกรณ์ที่ติดตั้งไว้แล้วบนเรือ