โดย ผู้จัดการออนไลน์ 22 พฤศจิกายน 2548 16:07 น.
โดย : วินิจ รังผึ้ง

ผมกำลังลอยตัวอยู่เหนือพื้นปะการังแตกหักในระดับความลึกราว 60 ฟุต บริเวณใต้ทะเล เกาะบอน เกาะเล็กๆกลางทะเลในเขตพังงา รอบข้างที่มีลักษณะเป็นซากปะการังแข็งที่แตกหักนั้นดูเหมือนไม่ค่อยมีอะไรน่าสนใจเท่าใดนัก เพราะแม้แต่ฝูงปลาก็ไม่อยากอาศัยอยู่ตามเศษซากปะการังที่ไร้ชีวิตเหล่านี้ แต่ขณะที่ว่ายลอยตัวผ่านไปช้า ผมก็รู้สึกเหมือนกำลังถูกจ้องมองด้วยสายตาลึกลับคู่ใดคู่หนึ่ง เมื่อหยุดลอยตัวนิ่งๆกวาดสายตาบนห้วงน้ำสีครามก็กลับว่างเปล่า เช่นเดียวกับที่พื้นปะการังสีเทาซึ่งผมกวาดสายตาไปทั่ว แต่ก็ไม่พบสิ่งใด กระทั่งกำลังจะพลิกตัวสลับตีนกบว่ายต่อไป เจ้าของสายตาคู่นั้นก็ขยับร่าง ผมจึงพบว่า เจ้าหมึกยักษ์ ตัวขนาดเท่าๆลูกบอลที่แทรกตัวสงบนิ่งกำลังจ้องมองผมอยู่ มันปรับรูปร่างของลำตัวให้เข้ากับโขดปะการัง ทั้งรูปทรงและสีสัน หนำซ้ำยังปรับผิวให้มีลักษณะเป็นปุ่มปมคล้ายกับผิวของปะการังจนแทบจะแยกไม่ออก นี่หากถ้ามันไม่เคลื่อนไหว ผมคงจะว่ายผ่านเลยเจ้านินจานักแปลงกายแห่งท้องทะเลไปแล้ว

เจ้าหมึกยักษ์เริ่มจะออกอาการกระวนกระวาย และมีท่าทางกระสับกระส่ายให้เห็น เมื่อผมหยุดนั่งคุกเข่ากับพื้นมองดูอยู่ใกล้ๆ หนวดทั้งแปดเส้นของมันที่ม้วนซุกซ่อนอยู่ในซอกปะการัง เริ่มเคลื่อนไหวไปมาเหมือนกำลังช่างใจว่าจะเอาอย่างไรดี อยู่หรือไป ด้วยการพรางตัวของมันเกิด “เสียลับ” หรือถูกพบเห็นโดยฝ่ายตรงข้ามตามศัพท์ของพวกทหารป่าเสียแล้ว

ผมเข้าใจในสัญชาติญาณของเจ้าหมึกยักษ์ที่เริ่มออกอาการหายใจแรงด้วยความตื่นกลัว เจ้าหมึกยักษ์คงคิดว่า สัตว์อะไรก็ไม่รู้ตัวโตๆ หน้าตาแปลกๆ แถมมีสายระโยงรยางค์ มีฟองอากาศพ่นออกมาเป็นระยะๆ เข้ามาหยุดจ้องมองอย่างตั้งอกตั้งใจ จะงับเอาเมื่อไรก็ไม่รู้ เพื่อไม่ให้เพื่อนใต้ทะเลของผมตื่นตกใจมากไปกว่านี้ หรือเผ่นหนีไปเสียก่อน ผมจึงหยุดสงบนิ่งไม่ไหวติงใดๆ ผ่อนลมหายใจให้ยาวนานปล่อยฟองอากาศออกมาอย่างแผ่วเบาที่สุด ได้ผลครับ เจ้าหมึกยักษ์เริ่มผ่อนคลายลง อาการหายใจแรงๆจนท่อหายใจโป่งก็ค่อยๆ เบาลงจนเข้าสู่ภาวะปรกติ ดวงตาโตคู่นั้นจ้องมองมายังผมอย่างฉงนสนเท่ เมื่อจ้องตากันอยู่สักครู่ และเริ่มรู้สึกว่าผมไม่มีพิษไม่มีภัย จนต้องเผ่นหนีไปไหน เราต่างเริ่มสำรวจซึ่งกันและกัน เจ้าหมึกยักษ์ยังทดสอบผมด้วยการปรับสีบนลำตัวให้เปลี่ยนไปมาจากสีเทาคล้ายปะการังมาเป็นสีน้ำตาลเข้มในพริบตา และจากน้ำตาลเข้มจนเกือบเป็นสีดำ ก็เปลี่ยนเป็นสีขาวซีดอย่างรวดเร็วเหมือนสลับสวิทช์ไฟ นั่นเป็นความสามารถพิเศษที่หมึกยักษ์สามารถปรับเปลี่ยนสีของร่างกายได้ในพริบตาโดยการบีบเซลล์เม็ดสีในร่างกายให้ขยายหรือหดตัว และยังสามารถปรับเป็นลวดลายได้ตามต้องการ หากเป็นศัตรูที่ขวัญอ่อนหรือประเภทพวกกลัวผีขึ้นสมอง ก็อาจจะเผ่นหนีไปดีกว่า ไม่อยากยุ่งด้วย

แต่หากการเปลี่ยนสีขู่ไม่เป็นผล เจ้าหมึกยักษ์ยังมีไม้เด็ดด้วยการพ่นหมึกสีดำออกมาในทันทีทันใด ทำให้ผืนน้ำขุ่นดำจนมองไม่เห็นอะไร จากนั้นเจ้าหมึกยักษ์ก็จะอาศัยความชุลมุน พ่นน้ำออกมาทางท่ออย่างแรง ส่งตัวให้พุ่งเป็นจรวดหายวับไปทันทีราวกับวิชานินจาที่ใช้ระเบิดควันเลยทีเดียว เอ..หรือนินจาญี่ปุ่นเลียนแบบมาจากหมึกในท้องทะเลกันแน่

จ้องกันนานเข้าจนคุ้นเคยและเริ่มไว้วางใจกัน เจ้าหมึกยักษ์เริ่มยืดหนวดเข้ามาสำรวจ ผมส่งมือไปสัมผัสปลายหนวดอย่างแผ่วเบา เจ้าหมึกใช้ปุ่มดูดมาแตะๆดูดๆปลายนิ้วจนผมรู้สึกได้ถึงแรงดูด มันอาจเป็นการสัมผัสเพื่อสำรวจตรวจสอบ หรือการสัมผัสมือด้วยมิตรภาพ ผมหดมือกลับ เพราะไม่อยากไปรุกล้ำรบกวน และอีกอย่างหนึ่งก็คงไม่อยากเสี่ยง เพราะแม้นหมึกยักษ์จะเป็นสัตว์ไม่มีกระดูกสันหลัง เนื้อตัวนุ่มนิ่มไม่มีแกนแข็งในลำตัวเช่นเดียวกับหมึกกระดองก็จริง แต่มันก็มีฟันแหลมลักษณะเหมือนปากนกแก้วสำหรับใช้ขบอาหารแข็งๆอย่างเช่นกระดองกุ้ง กระดองปู หรือปลาที่มันจับกินเป็นอาหาร ก็กระดองแข็งๆเหล่านั้นมันยังขบได้ แล้วนิ้วคนจะมีสภาพเช่นไร ถ้าซุกซนจนทำให้เจ้าหมึกยักษ์โกรธและงับเข้าให้

หมึกยักษ์หรือหมึกสาย หรือ Octopus นั้นเป็น 1 ใน 4 กลุ่มของพี่น้องตระกูลหมึก ซึ่งมีกลุ่มหมึกกระดอง กลุ่มหมึกกล้วยและหมึกหอม กลุ่มหมึกยักษ์ และกลุ่มหอยงวงช้าง ซึ่งหลายคนอาจจะเรียกมันว่าปลาหมึก แต่ในความเป็นจริงแล้วมันเป็นสัตว์จำพวกหอย แต่เป็นหอยที่มีพัฒนาการสามารถว่ายน้ำได้ และยังได้ชื่อว่าเป็นสัตว์ไม่มีกระดูกสันหลังที่มีพัฒนาการสูงสุด มีสายตาที่ดีเยี่ยม มีความฉลาดสูงและยังมีความสามารถพิเศษเฉพาะตัวอีกมากมาย โดยเฉพาะในหมึกยักษ์นั้นมันสามารถอาศัยอยู่ได้ตั้งแต่ชายเลนในน้ำตื้นลงไปถึงใต้ทะเลลึกนับหมื่นฟุต ใต้ทะเลลึกที่มีแรงกดดันของน้ำทะเลสูงจนสามารถบีบวัตถุแข็งๆอย่างถังหรือกระป๋องที่มีโพรงอากาศภายในให้บี้แบน แต่สำหรับหมึกยักษ์ที่ไม่มีกระดูกสันหลัง ไม่มีอะไรเลยนอกจากเนื้อนุ่มๆ กลับสามารถทนทานต่อสภาพความกดดันสูงใต้ทะเลลึกได้อย่างน่าอัศจรรย์

หมึกยักษ์ยังใช้ความได้เปรียบของร่างกายที่ไม่มีกระดูกปรับรูปร่างให้เป็นรูปทรงต่างๆ เช่นมันสามารถจะบีบอัดลำตัวแทรกเข้าไปตามท่อที่เล็กกว่าลำตัวของมัน หรือบีบตัวแทรกเข้าไปในปากขวดแคบๆ เพื่อจะเข้าไปจับกุ้งปูตัวเล็กๆที่หนีเข้าไปซุกซ่อนในขวดกินได้อย่างสบายเหมือนใช้เคล็ดวิชาถอดกระดูกของจอมยุทธ์

หมึกยักษ์หรือหมึกสายบางชนิดเช่นเจ้าหมึกนักแปลงกายที่เรียกว่า Mimic Octopus นั้น มันสามารถจะจัดร่างกายที่ไม่มีกระดูกของมันเลี่ยนแบบให้คล้ายกับสัตว์อื่นๆในบริเวณที่มันอาศัยอยู่เช่น ทำตัวให้แบนๆและว่ายน้ำเลียนแบบเป็นปลาลิ้นหมา หรือทำหนวดยื่นยาวๆปรับสีเป็นลายปล้องๆเหมือนงูทะเลลายปล้อง หรือปรับหนวดให้ยื่นตั้งชี้มองดูเหมือนปลาสิงโตที่มีพิษ มันทำได้เหมือนอย่างน่าอัศจรรย์ แน่นอนว่าของอย่างนี้มันคงไม่ได้เกิดมาคู่กับตัวอย่างแน่นอน แต่คงต้องอาศัยมันสมองอันชาญฉลาด อาศัยการสังเกตและจดจำที่ดีเยี่ยม รวมทั้งจะเลียนแบบได้เก่งก็ต้องฝึกฝนจนเชี่ยวชาญ

หมึกสายขนาดเล็กอย่าง หมึกสายวงศ์ฟ้า (Blue Ring Octopus) ที่มีลำตัวเล็กจิ๋วขนาดกางหนวดเต็มที่ก็โตไม่เกินฝ่ามือ แต่มันกลับมีสีเหลืองสดใสสวยงามและมีวงสีฟ้าสดใสสะท้อนแสงสามารถปรับสีให้สดใสแวววาวได้ เจ้าหมึกสายวงศ์ฟ้านี้ยังไม่มีรายงานการพบในเมืองไทย แต่พบบ่อยครั้งแถวแหล่งดำน้ำในมาเลเซีย อินโดนีเซีย ซึ่งความสวยงามและขนาดเล็กๆน่ารักของมันทำให้มีพวกเลี้ยงปลาตู้น้ำเค็มในบ้านเราสั่งเข้ามาเลี้ยง และบางครั้งก็มีขายกันที่ตลาดปลาตู้แถวสวนจตุจักร ซึ่งก็ต้องขอเตือนกันไว้ว่า หมึกสายวงศ์ฟ้าแสนสวยนั้น แม้จะตัวเล็กนิดเดียว แต่ก็มีพิษร้ายแรง กัดเข้าถึงตายเลยทีเดียว คนที่ซื้อมาเลี้ยงอาจจะรู้จักพิษสงดี แต่ระวังนะครับ หากวันใดที่เผลอมีน้องๆหลานๆตัวเล็กๆมาเห็นเข้า เห็นรูปร่างหน้าตาสวยๆน่าจับ เอามือลงไปควานเล่น จะกลายเป็นโศกนาฏกรรมเสียเปล่าๆ ปล่อยให้พิษสงของมันไว้สำหรับป้องกันตัวในท้องทะเลเถอะครับอย่าจับมันมาเลย